Αναστάσιος Θεοφιλάς (1827-1901), Διευθυντής του Πολυτεχνείου (1879-1901)

Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο. Το 1853 αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων ως αξιωματικός του μηχανικού και συμπλήρωσε τις σπουδές του στη Γαλλία. Υπηρέτησε στο Αρχηγείο Μηχανικού και στο Γενικό ᾿Επιτελείο, και αποστρατεύτηκε το 1878 με βαθμό ταγματάρχη. Από το 1879 μέχρι τον θάνατό του διετέλεσε διευθυντής του πολυτεχνείου (που μέχρι το 1887 ονομαζόταν Σχολείο των Τεχνών και στη συνέχεια Σχολείο Βιομηχάνων Τεχνών). Σε αυτόν οφείλεται το πνεύμα στρατιωτικής πειθαρχίας και αυστηρότητας, το οποίο κυριαρχούσε στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα στο πολυτεχνείο. Διάφοροι σύγχρονοί του καθηγητές αμφισβήτησαν το στρατιωτικό μοντέλο πειθαρχίας και τάξης που εξέφραζε, θεωρώντας τα ασύμβατα με τον ακαδημαϊκό χαρακτήρα του ιδρύματος. Ωστόσο, στην άσκηση της διοίκησης ο Θεοφιλάς δεν χαρακτηριζόταν από αυταρχισμό, εγωισμό ή στενότητα αντίληψης. Αντιθέτως, ενδιαφερόταν να συμμετέχουν σε συλλογικές διαδικασίες όλοι οι καθηγητές και γι' αυτό τις προσκλήσεις του για συνεδριάσεις τις απηύθυνε με αυτόν τον τύπο: «Παρακαλούνται άπαντες οι κκ. καθηγηταί να συνέλθωσιν ... Πεπείσμεθα ότι θέλουσι σπεύσει άπαντες οι κύριοι καθηγηταί να παρευρεθώσι κατὰ τὴν συνεδρίασιν ταύτην».

Γεγονός είναι ότι επί των ημερών του έγιναν τα πρώτα βήματα για την αναβάθμιση του πολυτεχνείου σε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, με κυριότερο αυτό της ίδρυσης της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών, της πρώτης σχολής μηχανικών στην Ελλάδα.

Ήταν ακόμη ο εισηγητής της μεταρρύθμισης των τεχνικών σχολών και της ίδρυσης του Πρακτικού Λυκείου. Συνετέλεσε επίσης στον εξωραϊσμό της πρωτεύουσας, αναλαμβάνοντας σημαντικά έργα, όπως τα μέγαρα Σερπιέρη (στη συμβολή της Πανεπιστημίου με την Εδουάρδου Λω), Σούτσου (στην οδό Σταδίου 33 και Πεσματζόγλου—κατεδαφίστηκε το 1960), Καραπάνου (στη γωνία Σταδίου & Δραγατσανίου—κατεδαφίστηκε), Ρικάκη (Αγροτική Τράπεζα, Πανεπιστημίου 59 και Μπενάκη), Αργυρόπουλου (Αχαρνών 82 & Χέϋδεν 35Α), το αρχικό κτίριο του θεραπευτηρίου «Ευαγγελισμός», και την ολοκλήρωση του Πανεπιστημίου με βάση τα σχέδια του Χριστιανού Χάνσεν. Πέθανε στην Αθήνα.

Επιμέλεια: Δ. Κουτσογιάννης & Δ. Λιάτης, 2021, Πηγές: (1) Ν.Κιτσίκης & Ε.Κοκκινόπουλος, Το Εθνικόν Μετσόβιον Πολυτεχνείον, Τεχνική Επετηρίς της Ελλάδος, ΤΕΕ, Αθήνα 1935. (2) Διατελέσαντες Διευθυνταί, Πρυτάνεις, Καθηγηταὶ, Τεχνικά Χρονικά, 16 (181), 87-114, 1939 (3) Ελίζα Παπαδοπούλου, Κριτική μιας Αναστήλωσης: Μέγαρο Σερπιέρη, Πανεπιστημίου & Εδουάρδου Λω (Κεντρικό κατάστημα Αγροτικής Τράπεζας), Τεχνικά Χρονικά, II, τ. 1-2, 2004. Η φωτογραφία αναδημοσιεύεται από την πηγή (2).