Θεμιστοκλής Σ. Ξανθόπουλος (1936-2021), Καθηγητής στο ΕΜΠ (1975-2004)

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Τελείωσε το Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολείο. Σπούδασε στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, απ’ όπου πήρε το πρώτο του δίπλωμα, καθώς και στην Εθνική Σχολή Μηχανικών της Τουλούζης στη Γαλλία, όπου πήρε τον τίτλο του Υδραυλικού Μηχανικού, Πιστοποιητικά Σπουδών στον τομέα Φυσικής, και το διδακτορικό δίπλωμά του. Συνέχισε στο ίδιο πανεπιστήμιο μεταδιδακτορική έρευνα και ετοίμασε την υφηγεσία του, την οποία ακολούθως υπέβαλε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του καριέρα στην Ελλάδα το 1965 ως Υφηγητής, και μετά Έκτακτος και Τακτικός Καθηγητής της Υδραυλικής στην Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ήδη στα πρώτα του ακαδημαϊκά βήματα (1965) εξέδωσε το βιβλίο «Μαθήματα Υδραυλικής Τόμος Ι – Εισαγωγή εις την Θεωρητικήν Υδραυλικήν» για τους φοιτητές πολιτικούς μηχανικούς. Στην παρουσίαση του αντικειμένου αυτού εισήγαγε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τον τανυστικό λογισμό, ενώ ανέπτυξε τη ρευστομηχανική ως τμήμα της μηχανικής του συνεχούς μέσου. Ακολούθησαν και άλλοι τόμοι θεωρητικής και εφαρμοσμένης υδραυλικής, καθώς και σύγγραμμα τανυστικού λογισμού, τον οποίο δίδαξε στο πλαίσιο μαθήματος προχωρημένων μαθηματικών. Το 1972 εξέδωσε το σύγγραμμα «Μαθήματα Στατιστικής Υδρολογίας» όπου για πρώτη φορά στον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο εισήγαγε την πιθανοτική προσέγγιση στη μελέτη των υδρολογικών διεργασιών.

Το 1975 άφησε τη θέση του στη Θεσσαλονίκη, έχοντας εκλεγεί Καθηγητής Υδρολογίας και Υδραυλικών Έργων στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι την αφυπηρέτησή του το 2004. Στη νέα του θέση ασχολήθηκε με εφαρμοσμένα θέματα υδραυλικών έργων και υδρολογίας, για τα οποία συνέγραψε σειρά πανεπιστημιακών σημειώσεων. Το 1984 εξέδωσε το σύγγραμμα «Εισαγωγή στην Τεχνική Υδρολογία» που το 1996 το διαδέχτηκε το σύγγραμμα «Τεχνική Υδρολογία» (με συσυγγραφέα τον Δ. Κουτσογιάννη).

Διετέλεσε Πρόεδρος της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ (1983–1985 και 1995–1997) και Πρύτανης του ΕΜΠ (1997–2000, 2000–2003), δύο φορές εκλεγμένος σε καθεμιά από αυτές τις θέσεις. Υπήρξε ο ιδρυτικός Διευθυντής του Εργαστηρίου Υδρολογίας και Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων και ο ιδρυτικός Διευθυντής του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων». Στις θέσεις αυτές υπηρέτησε με όραμα και επί τη βάσει αρχών, τις οποίες αποτύπωσε στο βιβλίο του «Ελληνική Παιδεία, δοκίμιο εξορθολογισμού και ανασυγκρότησης» (εκδ. Gutenberg, 2005).

Ως Πρύτανης επεξεργάστηκε τον Εσωτερικό Κανονισμό του ΕΜΠ, αναδιάρθρωσε το οργανωτικό πλαίσιό του και εγκαινίασε πολλές κτηριακές υποδομές. Ίδρυσε τη Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών καθώς και μια σειρά μεταπτυχιακών προγραμμάτων που για πρώτη φορά λειτούργησαν το ΕΜΠ το 1998.

Παράλληλα με την πανεπιστημιακή του δραστηριότητα, θήτευσε σε τομείς εφαρμοσμένης τεχνολογίας και δημόσιας διοίκησης. Υπήρξε Μελετητής και Τεχνικός Σύμβουλος στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα της χώρας και στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (1960–1988), καθώς και Γενικός Διευθυντής της ΔΕΗ (Ιούλιος 1989–Απρίλιος 1993), όπου πραγματοποίησε σημαντικές οργανωτικές τομές.

Μετά την αφυπηρέτησή του από το ΕΜΠ διετέλεσε Υφυπουργός Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (Μάρτιος 2004–Σεπτέμβριος 2009). Το έργο του σε αυτή τη θέση αποκρυσταλλώνεται και απαθανατίζεται στους αυτοκινητόδρομους της χώρας, για τους οποίους κυρίως εργάστηκε ως αρμόδιος Υφυπουργός.

Από το 2009 και μετά, ως Ομότιμος Καθηγητής της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ αφιερώθηκε στο πνευματικό του έργο, που ποτέ δεν είχε εγκαταλείψει και που τον ανέδειξε σε μελετητή και διανοητή ευρύτερων περιοχών της γνώσης: ιστορίας, φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας και πολιτικής. Η σύνθεσή του εκδόθηκε στο τρίτομο έργο του «Homo Sapiens. Ρέκβιεμ με κρεσέντο από τον τελευταίο των Homo;» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ, 2017-2020).

Πέθανε στο Σούνιο.

Επιμέλεια: Δ. Κουτσογιάννης, 2022